Чӣ рафтааст, ки ҷуз зулму ғам намебинем
Асири панҷаи ин рӯзгори нангинем
На фикри авҷи саъодат, на фикри тарҳи навем
Ки соилони сари роҳи давлати Чинем
Чи солҳо, ки гузашт аз шиори истиқлол
Вале ҳанӯз аҷирони дасти Путинем.
Асири тафриқаему фиреби сад солус
Дучори гиряи бехуд, ҳамеша ғамгинем!
Билоди куфр ба фикри уруҷи инсонанд
Ҳанӯз мо пайи шаръи қавоиду динем!
Расидаанд ба моҳу ба фикри Мирриханд
Дучори масъалаҳои камарбапоинем!
Continue reading “ПУТИН”
Ба номи худованди чону хирад
К-аз ин бартар андеша барнагзарад
Пас аз 10 сол дубора барои саввумин бор бароям муяссар шуд то бори дигар ба кишвари фархангхези Ирони бузург, ки тухми мухаббати ин сарзаминро падару бобоён дар дилу чонам парвариш додаанд, сафаре дошта бошам.Сафар хадафе надошт чуз дидор бо волидон. Вакте ки ба фурудгохи Байналмилалии Машхад расидам, ачаб холате вучудамро фаро гирифт,ки гуи аз боги Фирдавси меомад.Ирон ва абармардоне чун Саъдию Хофизу, Фирдавсию Газзолию, Аттору Хайёму садхои дигарро дуруд хондам.
Дар ин навишта намехохам рочеъ ба чигунагии вазъияти кунуни ё бардоштам аз сафари Ирон чизе арз кунам, аммо дил хеле моил аст то харфе бигуям бобати як шахристони кучаки Ирон, бо номи Гунобод ки каблан ончо набудаам ва ин навбат банда ба ончо сафаре дуруза анчом додам.Ин шахристон чойхои дидании зиёде дорад.Аммо як чои хануз ба таври густурда кашфнашударо мемонад.
Ин сафар бароям фурсат дод то аз ин гушаи таърихи дидан намоям.Харчанд,ки ба Тус-оромгохи хаким ва хамосасори бузурги Ирон, холики Шохномаи безавол, Нишобур-зодгохи Аттори орифу Хайёми риёзидон сафархо анчом додаам, вале Гунобод аз аввалин минтакае буд,ки сафарамро огоз кардам.Дусти хубам чаноби Хасани Айюби,ки ахли хамин шахр аст. зимни ба тамошо бурдани атрофи ин шахри кучак аз таъриху гузаштаи он бароям кисса мекард. Бино ба ахбори дустам ин шахр дорои чахор канот будааст (канот- ба маънии обгузар, ё кахриз); каноти Касаба, каноти Дах, каноти Алиобод ва каноти Хасанобод. Шояд ба хамин хотир онро Чуйманд номидаанд,яъне сохиби чуйхо.
Гунобод маркази шахристони Гунобод вокеъ дар устони Хуросони Разави аст. 
Шахрисотни Гунобод бо масохати худуди 5902 килумтри мурабаъ дар 260 килумтрии Машхад карор дорад.Бумиёни ин шахр онро Чуйманд низ меноманд. Агар аз диди таърих нигох кунем, мебинем ки борхо дар Шохномаи Фирдавси шоири хамосасарои Ирон аз Гунобод ё Чунобод ёд карда ва ин маконро махали чангхои Турон ва Ирон донистаанд. Бино ба гуфти Шохнома ангор вазири Афросиёб дар Гунобод ба хок супурда шудааст ва мадфани у хам акнун дар Гунобод аст.
Кобили зикр аст,ки бузургтарин каноти чахон дар Гунобод карор дорад. Ин канот аз давраи Хахоманшиён то кунун омили хаёт ва тавлид дар шахри кавири Гунобод будааст.Ин канот ба шумораи 5207 дар Созмони ЮНЕСКО сабт шудааст.Бояд арз шавад,ки сарзабзию шодобии руху пайкари Гунобод аз оби чонбахши хамин канотхост.
Хуб, Канот ё кориз ё обгузар ё обканд ба рохе ки дар зери замин канда шавад то об аз он чараён ёбад, мегуянд. Канот каналест,ки аз дербоз барои мудирияти об дар замин месохтанд. Риштаи чохест, ки дар “чохи модар” сарчашма мегирад ва мумкин аст хазорхо метр ба тул бианчомад ки саранчом оби ин каналхо барои кишту кор ба сатхи замин мерасанд.
Бояд арз шавад,ки тулонитарин каноти чахон ва амиктарин чохи модар дар шахристони Гунобод карор дорад ки таърихи кандани он ба давраи Хахоманиши ва ё кабл аз он мерасад.Ирониёни бостон дар чандин хазор сол кабл даст ба ин ибтикори чадид зада ва онро кориз ё кахриз ном ниходанд.Бо ин ихтироъ ки дар навъи худ дар чахон то кунун беназир будааст, метавон микдори кобили таваччухе аз обхои зеризаминиро чамъовари кард ва ба сатхи замин расонд,ки хамонанди чашмахои табии оби он дар тамоми тули сол бидуни хеч кумаке аз беруни замин ба сатхи он чори гардад.Канот ки тавассути муканиёни ирони ихтироъ шуда хазорон сол собика дорад.
Бо вучуди ин ки чандин сол аз ихтирои он мегузарад, бо ин вучуд хануз хам ин равиши истифода аз об дар кисмати мухиме аз рустохо ва манотики маскуни ва кишоварзи ва домдории кишвар маъмул аст ва хатто яке аз аркони аслии кишт дар навохии хушк аст. Ин ихтироъ ки имруза шухрати чахони пайдо карда баъдхо аз Ирон ба бисёре аз кишвархои чахон интикол ёфта ва мавриди истифодаи мардум дар дигар нукоти дунё карор гирифтааст. Ин канотхо намоди айнии хамосаи зиндагии мардуми Гунобод аст. Каноти Касаба яке аз падидахои шигифтангези тамаддуни башари аст,ки ба далели азамат аз суе чанбаи устураеро ба худ гирифта ва аз суи дигар таваччухи бисёре аз муаррихон ва пажухишгаронро ба худ чалб карда аст.Каноти касаба аз хафт канали ба хам пайваста шакл гирифта ва дар мачмуъ беш аз 33 хазор метр тул дорад, теъдоди чоххоиу канот худудан ба 470 халка ва бар асоси баррасихои ба амаломада умки модарчохи (чохи асли) он байни 280 то 300 метр тахмин зада шудааст.Бунёди канот ба давраи Хахоманиши бар мегардад. Бино ба иттилои ба даст омада дар холи хозир беш аз 60% масири каналхо масдуд аст ва танхо канали аслии канот ки ба Касаба шухрат дорад, 150 литр дар сония обдихи дорад.
Дустам огои Хасан Аюби зимни кисса гуфтан маро ба назди вурудияе овард,ки ончо аз тулу умки ин чоххо сухан мерафт. Тулонитарин обгузаре ки то кунун дар Ирон хафр ё канда шуда 70 килумтр тули он аст ва амиктарин чохи модари обкандхои Ирон ба ривояте 400 метр ва ба ривояти дигар 350 метр умк дорад ва он марбут ба коризи “Касаба”-и Гунобод аст.
Мухимтарин омиле,ки тули обгузарро мушахас мекунад,шеби замин мебошад харчи шеби замин камтар бошад тули канот бештар ва харчи шеб бештар бошад тули кориз камтар хохад шуд.Дар ин сафар бароям хамчуин насиб гашт то аз Масчиди Чомеъи Гунобод дидан намоям. Масчиди Чомеъи Гунобод аз бинохои арзишманди давраи Хоразмшохиён дар Хуросон аст, ки дар куи шарки (Касаба)-ин шахр вокеъ аст. 
Ин масчид бо накшаи ду айвони шомили сахн бо миёнсаро, айвонхои шимоли ва чануби, равок ва се шабистони сутундор мебошад.Омадан ва нишастан дар ин масчид касро ба дурихои дур мекашад.Пас шумо хонандагони арчманд агар ба Ирон омадед аз ин масчид хатман дидан фармоед. Пас аз нисфирузии як рузи хуршеди хамрохи дустам ва рохбаладам чаноби Аюби ба Мадрасаи “Нучумия” рафтам. Бинои ин мадраса дар куи шаркии шахри Гунобод дар вурудии масчиди ин шахр вокеъ аст. Ин мадраса аз ёдгорихои меъмории исломи дар давраи Сафавия аст, ки нишондихандаи арчу маком ва илму дониш дар ин шахр дар замони худ аст ки ба далели тадриси илми нучум ва афлок дар ин макон ба мадрасаи нучумия низ машхур аст.Онро хамчунин Мадрасаи илмия низ мехонанд.
Дар фосилаи на чандон дур ва дар наздикии Мадрасаи илмия Расадхонаи бостоншиноси карор дорад,ки аз ончо низ дидан намуде Музеи Гунобод вокеъ дар куи шарки дар махали масчиди чомеъ вокеъ гардида аст.Аз вижагии ин расадхона мавчуд будани мехроби тоърихии дигаре хаст,ки таи ковиш ва пайгирихои бостоншиноси ба намоиш гузошта шудааст.Дар ин расадхона метавон ашёхои кадимии мардуми гунобод, зуруфу ашёхои кадими, сикахои кадими, катибахои очарии мадрасаи нучумия ва чандин асари мухими дигарро дид.
Дар коргахи кузагаре рафтам душ
Дидам ду хазор куза гуёву хамуш
Ногох яке куза баровард хуруш
Ку кузагару кузахару кузафуруш
Инчо боз мехохам таваччухи шумо хонандагони азизро ба санъати сафолгари дар Гунобод чалб кунам.Дустам чаноби Айюби маро ба коргохи сафолгари мохири гунободи чаноби Тавассулли овард, ки бо у сухбати хубе доштам.Ва омадан ба ин коргох омиле шуд бар нигоштани чанд нуктае рочеъ ба уву ин санъат.
Вакте вориди коргохи сафолгари шудем, чарх мечархид ва дастони хунарманди сафолгаре ба кавли маъруф хокро ба хунар кимиё мекард. Ин сафолгари мохири гунободиро ном чаноби Тавассули буд, ки дар Гунобод уро шухрат ба тамом аст.Мавсуф 30 сол аст,ки бо дастони накшбандаш ризку рузии хонаводаашро дар миёни хоку обу рангу накш ба даст меоварад ва имруз ин хоку обу ранг хамдами уянду бо у ишк меварзанд.У ошики кораш хаст ва корашро дуст медорад.Махсули дасташро хамеша аз дохилу хоричи чи шахру чи кишвар мечуянд ва у аз ин хисоб завраки зиндагияшро пеш мебарад.Накшхои сафоли Гунобод асосан баргирифта аз устурахои ирони ва пуррамзу роз нишонаи хуввият ва асолати фарханг махсуб мешавад
Кобил ба зикр аст,ки санъати сафолгари дар Гунобод хаддиакал пешинаи панч хазор сола доштааст.Баррасихои бостоншиноси дар шахристони Гунобод нишон додааст,ки хаддиакал аз хазораи саввуми пеш аз милод сафолгари дар ин минтака ривоч доштааст. Сафолхои пароканда дар деворхои бостони ва чамъоваришуда аз лояхои тамаддуни ба дунболи канданихои бостоншиноси то авохири даврони Сафавия хамонанди сафолхои дигар деворхо ва зистгоххои Хуросон буда ва вачхи мушахас надоранд.Аммо аз авоили карни дувоздахуми хичри навъе сафоли чадид бо вижагихои хос дар Гунобод зохир гардида аст.
Дар мавриди Гунободу таъриху фарханги он метавон дахо китоб навишт, аммо инчо феълан суханро нукта мегузорем ва идомаи сухбатро мегузорем барои баъд.
Дустони азиз, чун дар ин навишта бештар аз Гунободу чойхои он сухан рафт,дар мавриди дигар чойхо мисли Ормогохи Хайёму Аттору, Гаазолию Фирдавсию дигарон ва хамчунин дар мавриди худи ирону ирониён дар сухбатхои оянда хохам гуфт.Феълан бидруд!!!
Имруз дар ҷомеаи кишвар саҳми занон дар ҳама ҷабҳаҳои зиндаги эҳсос мешавад. Вале бо ин вуҷуди ширкати занҳо дар соҳоти мухталифи ҷомеа, боз мушоҳида мешавад, ки занҳои тоҷик ба унвони неруи кории арзон ба кишварҳои дур баҳри ба даст овардани кути лоямут ҳиҷрат мекунанд. Ҳарчанд, ки муҳоҷирати кори дар солҳои кабл дар Тоҷикистон кори мардон буд, аммо ҳоло бошад рафтан ба куи ҳиҷрат дар миёни занон низ “муд” шудааст.
Имруз он гуна , ки мушоҳида мешавад ва ҳамон тур ки коршиносони марбут ба масоили иҷтимои изҳор менамоянд занони тоҷик бо душвориҳо ва мушкилоти зиёди иҷтимои ва иктисоди рубару ҳастанд. Ва дар катори садҳо мардони муҳоҷир занҳо низ ҳузур доранд ва ин падидаи муҳоҷират руи зиндагии онҳо таьсироти манфи мерасонад.Оиди ин масоил, ки имруз зани тоҷик чи накше дар ҷомеаи кунуни дорад,раванди муҳоҷират ба ҳаёти у чи таьсироте расондааст ва роҷеь ба шароити иҷтимоии занҳо тасмим гирифтем то бо муҳаккик, ҷомеашиноси тоҷик устод Маликнеьмат суҳбате анҷом диҳем ва то як андоза бубинем зан ки ҳамчун ба кавли маьруф эьҷози худовандист, имруз чи накше дар ҷомеа дорад.
Устод, мехостам нахустин суолро аз ки будани зан ва накши у дар ҷомеаи имрузи бидонам?
Зан – ҳамчун як эъҷози худовандӣ, зеботарин сунъ ва волотарин намунаи иффат ва отифаи бани башар дар ҷомеъаи имрўз нақши муассир ва мавқеи сазовор дорад. Хосса агар он зани шарқӣ ва тоҷик бошад. Ин гуна зан бо ҳунармандии кадбонуӣ, меҳрубонӣ, шикастанафсӣ, бурдборӣ ва даҳҳо сифатҳои дигар бар соири занони сайёра болоӣ дорад. Беҳтарини занҳо ҳамонест, ки дар хона бинишинад ва парастории шавҳар ва фарзандон бикунад:
Занонро набошад беҳ аз ин ҳунар,
Ки шинанду зоянд шерони нар.
Барои фаҳмидани чи гунагии зан чи кор бояд кард?
Агар хоҳед, ки сифати нек ё бади занро бидонед, ба шавҳараш нигаред. Агар ваҷҳи мард беғубор ва хотираш ҷамъу руҳаш болида бошад, маълум, ки зане сазовор ва хирадманд дорад:
Зани хубу фармонбару порсо,
Кунад марди дарвешро подшо
Мардони хирадманд дар ҳамаи давру замон нисбат ба зан арҷ мегузоштанд ва ба вуҷуди ў эҳтиром медоштанд. Зеро зан, модар, ҳамсар хоҳар чашмаи меҳру вафодорӣ ва зиннатбахши зиндагии инсон дониста шудааст.Ба андешаи мо зан бояд беш аз ҳар кас зебо бошад ва ин зебоиро барои шавҳар ва фарзандони хеш ҳифз бикунад. Зебоии зан чист? Хулқи нек, сухани мулоим, чеҳраи кушода, на атру хушбуиву рангу бори зоҳир. Ман хуш надорам занеро, ки корҳои мардона бикунад. Зеро бо ин сабаб ба ҳусни худ нуқсон ворид менамояд.
Имруз дар Руссия, яке аз кишварҳои умдае,ки аксаран муҳоҷирони тоҷик дар инҷо бо умури мухталифе сару кор доранд, шумори занҳои муҳоҷири тоҷик кам нест. Шумо раванди муҳоҷирати занон ба Русияро чи тавр қабул мекунед?
Муҳоҷирати зан ба ҳар куҷое ки бошад, бидуни зарурат ба ҳеҷ ваҷҳ мақбул нест. Агар ҳоҳ ба сабаби меҳнат бошад, хоҳ ба сабаби тиҷорат. Ин амали номатлуб ҳамон вақт ба вуқўъ мояд, ки дигар илоҷе барои зан намонад. Бештар бар ин амал занони беваву танҳо ва оилавайроншуда даст мезананд. Аммо ин гуна ҳодисаҳоро ҳам медонем, ки занон аз пайи шавҳарони худ ба гўшаҳои дурдасти ҷаҳон мисли Русия ва дигар мамолик мерафтанд.Бисёрии инҳо пушаймон шуда баргаштанд. Зеро муҳити Руссия барои занҳои мо нест.Бештари дигари онҳо барои он мерафтанд, ки мабодо шавҳаронашон барои худ зани дигар нагиранд. Умуман муҳоҷирати меҳнатӣ набояд барои зани тоҷик бошад.Ҳукумат бояд аз рафтани занон ба муҳоҷирати меҳнатӣ ҷилавгирӣ кунад. Зеро зан- ин худ бақои миллат аст.Ва набояд, ки зани тоҷик дар муҳити ғайритоҷикӣ ва умуман зани шарқ дар муҳити ғайри шарқӣ одат бикунад.
Оё фикр намекунед ки Ҳукумат дар нарафтани занҳо ба куи ҳиҷрат метавонад икдоме намояд?
Гумон мекунам, ки барои зани тоҷик хотири ҷамъ ва дили беғам агар муҳайё кунед, кифоя хоҳад буд,ки миллате баруманд эҷод бикунад. Хотири ҷамъи ў фарзандони солим ва дили беғами ў серию пурӣ ва рўзгори амну амон асту бас.Ў бо ҳамин кадар дороӣ розист, ки шоду хурсанд зиндагӣ бикунад. Ҳукумат бояд аз рафтани занон ба муҳоҷирати меҳнатӣ ҷилавгирӣ кунад. Зеро зан- ин худ бақои миллат аст.Ва набояд, ки зани тоҷик дар муҳити ғайритоҷикӣ ва умуман зани шарқ дар муҳити ғайри шарқӣ одат бикунад
Шароити иҷтимоии занонро чӣ гуна метавон арзёбӣ кард
Шукронаи он, ки зиндагӣ дар Тоҷикистон рў ба беҳбудӣ оварда истодааст, занон дар русто зиндагии муътадил ба сар мебаранд ва бештарини онҳо ба ҷўз корҳои хона, инчунин ба парвариши чорвои хусусӣ, зироаткорӣ, боғдорӣ ва тиҷорат машғул буда дар саҳмгузории буҷаи оила ба шавҳаронашон кумак мерасонанд. Аз он ки аҳён-аҳён ҳаводиси бемориҳои гуногун ва худкушӣ миёни занон мушоҳида мешавад, ин ба аҳволи рўҳонии ҳар фард вобастагӣ дорад.
Шароти занҳо дар русто чи гуна аст?
Дар шаҳрҳо низ занони тоҷик тамоми ҳунари худро ба кор мебаранд, то зиндагии худро ба сатҳи лозим боло бардоранд. Дар Тоҷикистон ҳолу аҳволи русто то шаҳр чандон тафовут намекунад. Ҳатто, бар гумоне ғолиб, зиндагӣ дар деҳот нисбат ба шаҳрҳо дида бароҳаттар аст.
Бо ин вучуд,хамон гуна,ки мебинем имруз зани точикро бухрони мушкилихо домангир аст.Мушкилоте назири камии маош, набуди чои кор, хушунатхои хонаводаги ва дур мондани духтарон аз тахсил.Инхо хама бастаги ба чи доранд?
Камии маош, албатта, ба иктисодиёт ва истехсолот вобастаги дорад, ки бояд дар ин бора чорахои чидди андешида шаванд, то маош ба сатхи давлатхои пешрафта баробари кунад. Таъмини чои кор низ яке аз омилхои муассир аст барои пешрафт ва маишати чомеаи шахрванди. Точикистон яке аз манотики кучак аст, ки бо таъсиси ду-се корхонаи бузург, шабехи Точикарзиз метавон ин муамморо хал намуд. Хушунатхои хонаводаги асосан аз нодори, рухафтодаги ва яъс пайдо мешавад. Хар гох, ки чомеъаи шахрванди пешрафт кунад, ин падидаи номатлуб аз сари рох бармехезад.
Оре, вактхои охир эхсос мекунем, ки ба сабабхои тангии маиши духтарон аз хонаводахо барои тахсил ба донишгоххо камтар чалб мешаванд. Аммо ин фочеа аст. Агар модари тчик аз савод дур монад, миллат аз савод дур мемонад.
Дар интихо, паёми Шумо?
Таманнои онро дорем, ки мардуми тоҷик мунису ғамхори ҳам бошанд ва бо якдигар аз рўи шафқату меҳрубонӣ муомила бикунанд.
Бино ба иттилои сардори бозрасии давлатии автомобилии раёсати корҳои дохилии вилояти Суғд дар шаҳри Хуҷанд Сафаров Мирзо Нуралиевич шумораи бонувони ронанда дар ин вилоят афзоиш меёбад.
Сафаров Мирзо Нуралиевич сардори бозрасии давлатии автомобилии раёсати корҳои дохилии вилояти Суғд дар шаҳри Хуҷанд мегӯяд, имрузҳо таҳлилу мушоҳидаҳо ҳоки бар он аст, ки омӯхтани ронандагӣ барои ҳар як зан манфиъатовар мебошад ки ин далел бар некуаҳволии ҳаёти ҷомеа маҳсуб меёбад. “Дар ҳар як гуруҳи иборат аз 30 нафара бонувон 20-40 фоизро ташкил медиҳанд, ки ин худ гувоҳи афзоиш ёфтани мизони бонувони ронанда дар Суғд аст”.
Дидани занҳои тоҷик дар сари фармони мошин воқеан як падидаи ҷадиде дар ҷомеаи ин кишвар маҳсуб меёбад. Ҳарчанд, ки дар Аврупо ё Амрико ё умуман мамолики ғарби дидани занҳо ва бонувон дар паси фармони мошин кори ғайримуқаррари нест, аммо ин падида дар кишвари мо воқеан нав ба шумор меравад. Замони пеш , дар Тоҷикистон кори ронандаги асосан бар души мардон буд, аммо ҳоло дидани занҳои тоҷик дар сари фармон имконпазир аст.
Занон бо дар назарадошти баробарии ҳуқуқҳои худ бо мардон худро ҳамсаф ва ҳампаҳлу бо мардон медонанд. Имрузҳо ҷомеаи башари шоҳиди тараққиёти бесобиқаи технология ва ҷаҳонишави мебошад ва дар ин росто занҳо низ ҳамқадаму ҳамгоми мардҳо буда аз чунин имконоти ба даст омада корбурди фаровоне мекунанд ва дар ҳама соҳот даст доштани худро ошкор мекунанд. Далели ин гуфтаҳо дар соҳоти мухталифи ҷомеа фаол будан, дар пешбурди умури давлати саҳм доштан ва ниҳоят дар сари чанбараки рул дидани бонувони тоҷик аст, ки ин бидуни тардид ба фаол будани занҳо дар ҷомеаи кишвар далолат мекунад.
Коршиносон ва ҷомеашиносон далели афзудани шумораи занҳои ронандаро дар баланду беҳ шудани сатҳи зиндагии онҳо медонанд ва ронандагии бонувонро ҷонибдори мекунанд.
Ҳамсуҳбати ман, ки худро Муҳаммадюсуф ном гирифт мегуяд, ки падидаи ронандаги дар миёни бонувони тоҷик беҳтарин иқдом аст. Ҳамсару як духтари у соҳиби ҳуҷҷати ронандагиянд. Ба бовари ҳамсуҳбатам зане, ки мошини худро дорад дар алоҳидаги пайи кор меравад, беҳтар аз он аст, ки дар нақлиёти умуми тан ба тан бо мардони бегона бошад.
Ҷура Юсуфи муовини сардабири нашрияи “Вароруд” падидаи ронандагии занҳоро дастгири карда мизони болоравии шумори занҳои ронандаро маҳз баъд аз Истиқлолият хусусан дар 10 соли ахир кобили зикр медонад. У мегуяд дар 10 соли охир шумори бонувони мошинсавор чи дар Хуҷанд ва чи дар дигар шаҳру навоҳии Суғд ру ба афзоиш аст ва ҳоло мушоҳида мешавад, ки дар курсҳои ронандаги шумори ҷавонону духтарон қариб баробар аст.
Аҷиб ин аст, ки ҳатто дар деҳот ҳам занону духтарон паси рул менишинанд ва дигар ин касеро ба тааҷҷуб намеоварад. Занон аз воситаи нақлиёт барои соҳибқори ҳам истифода мебаранд (таксирони, боркашони), ки ин падидаи хуб аст. Муродова Раъно сокини ноҳияи Мастчоҳ аз ҷумлаи чунин занҳои ронанда аст, ки тули зиёда аз 15 сол таксирон мебошад. Ёдовар мешавем, ки хонум Раъно Муродова дорандаи унвони Аълочии маорифи халқ буда ва мошинро барои хидматҳои шоистааш туҳфа гирифтааст. Хонум Раъно мегуяд мошин дар ҳаёти шахсии у воситаи хеле мусоидаткунанда буда, кору бори уро осон мекунад.”Ман дар ҳама ҳолат ва дар ҳама ҷо аз мошини худ истифода мекунам”
Агар дар воқеъ шумори занҳои мошинрон зиёд шуда бошад, ин натиҷаи баланд рафтани сатҳи зиндагии мардум аст.
Гуруҳе аз соҳибандешон иллати паси фармон нишастани бонувонро агар аз як тараф дар беҳбудии сатҳи зиндагии мардум донанд, аз тарафи дигар аз ҷониби Ҳукумат таъмин набудани мардум бо нақлиётҳои лозимаи ҷамъияти медонанд.
Омилҳои афзоиши ронандагон аз ҷинси латиф дар болоравии сатҳи беҳдошти зиндагии як зумра аз тоифаи мардум мебошд, ки имконияти харидории мошинро доранд
Мунаввара Бутаева Сарвари маркази ташаккули тарзи ҳаёти солим дар вилояти Суғд яке аз он бонувонест, ки чандин сол боз паси фармони мошин нишастан ба у муяссар гаштааст. У 5 сол инҷониб мошин меронад. Ва аз ин хеле хушаш меояд, ки дар паси рул нишаста кору бори хешро иҷро мекунад. Барои хонум Бутаева мошинрони аз руи ҳавову ҳавас набуда балки бо воситаи доштани мошин пеш аз ҳама ба ҷойи кор сари вақт ҳозир шудан, ба бозор рафтан, ашёҳои зарурии рузгорро харидорӣ карда, дар ҷустуҷӯи таксӣ ё интизори микроавтобус нашудан, бо воситаи мошинаи шахси ба манзил рафтан мебошад.
Mушкили таъмин набудани мардум бо воситаҳои нақлиёти ҷамъияти дар тамоми марокизи шаҳру навоҳии кишвар вуҷуд дорад, ки ин албатта мардумро хосса ҷинси латифро ба харидану истифодаи мошин сабаб мегардонад, Қисми зиёде аз ҳамсуҳбатонам дар сари ҷанбари мошин будани занро дастгири мекунанд ва норизоии худро аз мошинҳои хизматрасони баён медоранд, ки ронандаҳо аз меъёри муқарраршуда истифода накарда бо нақзи қоъидаҳои ҳаракат ду маротиба мусофир мегиранд, ки ин хилофи қавонини ронандагист зеро вақте, ки дар як “газел” понздаҳ ҷоёи нишаст бошад, ронандагони “муҳтарами” мо бисту панҷ нафарро мегиранд, ки зану мард болои ҳам менишинанд, сипас мардони ба номусу занҳои ҳалим ба хотири аз ин гуна воститаҳои нақлиётии ҷамъияти истифода накарда мошинҳои шахсии хешро истифода мекунанд, ки ин ҳам қобили дастгирист.
Бино ба гуфти хонум Мунаввара нигоҳубини мошин аслан хоси мардон аст, аммо у баҳри он мекӯшад, ки ягон нуқсони техникӣ дар автомобили худ мушоҳида накунад ва тамоми нозукиҳои ронандагиро азхуд намояд. Мавсуф ҳар моҳе мошинашро аз муоинаи техникӣ дар назди мутухассиси мошин мегузаронад. Сарвари маркази ташаккули тарзи ҳаёти солим дар вилояти Cуғд муътақид аст, ки занҳо дар рондани мошин хеле эҳтиёткоранд, ҳеҷ гоҳ бо суръати баланд мошинро намеронанд, пиёдагардонро ҳамеша роҳ медиҳанд. Маҳз ин хислатҳои занон имкон медиҳанд, ки фалокатҳо ва садамаҳои нақлиёт камтар рух диҳад.
Ҳамчунин Озода Қулова яке дигар аз бонуи суғдист, ки паси фармони мошин нишастан ба у низ муяссар гаштааст. Озода мегуяд, ки аз хурди ин орзуро доштааст. У мегуяд мошин дар пешрафти кораш хеле мусоидат мекунад ва хар ҷо ки хост , метавонад бо мошини худ рафта, ниёзманди такси ё каси дигар нашавад.
Воқеан дар Суғд чунин занхое кам нестанд ва ҳама аз истифодаи мошин барои мусоидат дар умури худ ёдовар мешаванд на барои тафреху худнамои.
Сардори бозрасии давлатии автомобилии раёсати корҳои дохилии вилояти Суғд дар шаҳри Хуҷанд Сафаров Мирзо иддао мекунад, ки ҳарчанд занон дар муқоиса бо мардон дар рондани мошин эҳтиёткоранд, аммо мушкилии аслии онҳо ин аст, ки наметавонанд мошини дар роҳ вайроншудаи худро таъмир кунанд.
Бо назардошти ин иддао хонум Муродова Раъно мегуяд, ки дар тули 15 соли ронандагии худ муваффақ шуда то аксар қисмҳои мошинашро омухта ва дар таъмиру дуруст кардани онҳо то андозае махорати комил пайдо кунад
Бо ин вуҷуд муовини сардабири нашрияи “Вароруд” Чура Юсуфи маслиҳат медиҳад ки ронандагии занҳо бояд дар асоси шиори “Оҳиста рав – пайваста рав!” бошад.
Хамон тавре рушан мешавд ронандагии занхо асосан бар асоси ниёзхои чомеа сурат мегирад . Бехтар мебуд чомеа ба сатхе аз таьминот ва худшиноси ва огохи мерасид,ки хар кас дар он ба кори худ машгул мешуд…соддатар карда гуем занхо ба кори худ ва мардхо ба кори худ….Албатта касе инкор намекунад ки ронандагии занхо барои ниёзхои шахси кори нораво нест ,аммо маҷбур шудани онҳо ба ронандаги ба хотири таьмини рузгор аз кабили рондани мошини мусофиркаш ва боркаш коре нест,ки дар дарозмудат ба суди ҷомеа бошад. Модаре,ки ба ингуна корҳо банд аст фурсати кофи барои тарбия ва умури хонаро нахохад дошт….
Чуноне,ки Фирдавсии бузург мегуяд
Занонро бувад бас ҳамин як ҳунар
Ки шинанду зоянд шерони нар
Дар ин макола роким талош мекунад то падидаи худкуширо танхо аз диду зовияи Ислом бо овардани чанд чумлае барраси намуда назари ислом ба ин амалро матрах намояд. Албатта ин нигошта гунчоиши тамоми пахлухоро надорад. Холо он, ки ин падидаро бояд аз хама дидгох, аз назари равоншиноси, ичтимои, хонаводаги, иктисоди, конуни, исломи ва гайрахо барраси намуд, аммо ин навбат танхо махдуд мешавем ба назари ислом дар ин бобат. Ва ба навбат дар оянда ба дигар пахлухои он хохем пардохт. Бояд зикр намуд ,ки дар ин навиштор хамчунин дунболи омор намеравем ва танхо назару диди ходимони дин ва худи исломро руи сахфа меоварем.
Хамчунин лозим ба ёдоварист, ки дар хамон чое, ки инсон вучуд дорад ва зиндаги мекунад, пас мантикан дар ончо хатман ин рафтор ё падидаи номатлуби инсони вучуд дошта метавонад. Хуб нахустин суоле, ки бояд пурсида бишавад ин аст, ки инсон дар чи холоте даст ба худкуши мезанад? Хуб, тибки сарчашмахо маъмулан фард дар зиндаги хангоме даст ба худкуши мезанад, ки дигар умеде надошта бошад ва рохи халле барои мушкили дар пешдоштаи худ намебинад ва онгох ягона ва ангор ба гуфти худаш осонтарин рохи халоси аз ин вартаро дар хамин падида меёбад.
Дини мубини Ислом ин икдоми худкуширо амали харом ва зишт шумурда аст ва оёти куръони ва аходиси набави бар зишти ва нодуруст будани ин амал далолат мекунанд. Дар бисёре аз адёни мухталифи чахон худкуши рафтори гунохомез ва мамнуъ ва дар натича харом эмълом шуда ва ин омилест, ки афродро аз даст задан ба ин амал боз медорад. Дар Куръони шариф чунин ояе дар сураи мубораки Нисо мазкур аст:
“Ва худатонро макушед, Худованд нисбат ба Шумо мехрубон аст ва хар ки ин амалро аз руи тачовуз ва ситам анчом дихад ба зуди уро дар оташ ворид хохем сохт ва ин кор барои худо осон мебошад.”
Дини мубини ислом ин амали худкуширо махкум мекунад ва чазои шахси ба ин амал дастзада аз чониби Парвардигор дузах асту чаханнам. Ислом ба ин падида хамон тавре, ки зикр намудем бо диди манфи менигарад. Ва ин амали худкуши нофармони ва сарпечи аз дастуроти Худо аст ва касе, ки дастури худоро нодида пиндорад ва даст ба худкуши бубарад, пас бешак ба азоби Худо гирифтор хохад шуд. Аз нигохи ислом худкуши далел бар адами яъс ва ноумед шудан аз Худо мебошад ва ноумеди аз Худованд бузургтарини гунохон аст, ки дар радифи ширк ва куфр карор мегирад.
Хазрати Мухаммад (с/с) дар чое мегуянд:
” Он, ки худро бикушад хештанро дар оташи чаханнам куштааст ва он, ки бо найза худкуши мекунад дар оташи чаханнам аст”
Чомеашинос ва мухаккики саршиноси точик Маликнеъмат гуфтахои фавкро тасдик намуда чунин мешуморад, ки худкуши аз назари ислом кабул нест. Инсон ба ихтиёри худ ба олам наомадааст ва хамчунин ба ихтиёри худ рафтан, ин саркаши ва киём алайхи сунъи худост.
Пас ба гуфти Хофиз бояд бигуем, ки:
Ман ба худ но-мадам ин чо, ки зи худ боз равам
Он, ки овард маро боз барад бар ватанам.
Равишхои худкуши хеле зиёданд ва метавон чанде аз онхоро зикр намуд, ки имруз дар хама чавомеи чахони метавон бо онхо бархурд кард. Ба унвони мисол метавон халковези кардан, парриш аз иртифоъ, гарккуни, сузондан, буридани рагхо, беш аз андоза дору хурдан, захр хурдан ва гайрахоро ном бурд, ки имруз боиси нигаронии чомеаи чахони гаштааст.
Зиндаги, ва хама он чизе, ки дар дохили он аст, баъзан инсонро бо мушкилоте рубару мекунад, ки инсон кодир ба гушодани ин гирех нест ва як навъ падидаи яъсу дилсарди ба у хамла мекунад. Аслан хамин падидаи ноумеди аз бузургтарин гунохон махсуб меёбад ва набояд аз зиндаги ноумеду дилшикаста гашт ва маъмулан он афроде, ки даст ба худкуши мезананд аз чумлаи нафарони ноумедгашта аз хаётанд. Бояд ба даргохи рахмати Худованд такя кард ва набояд хаёт , ки арзиши волои инсон аз суи Худостро тачовуз кард. Ё бояд дар ин холоти афсурдаги ва парешони бо бузургоне мурочиат кард ва насихатхо гирифт. Хамчунин дар нигохи Ислом ва хама адёни чахон аз он чо ки Худованди Манон холики инсон аст ва тамоми ин хастии мо аз Уст, хеч касе на хаки куштани дигареро дорад ва на хаки куштани худро. Чун хаёт, зиндаги мухаббату ишки худованди аст ва он касе, ки ин арзишро тачовуз мекунад аз гунахкорон махсуб мешавад. Хар кас бояд бо чунин бовар, ки хаёт амонати Худост ва хиёнат бар ин амонат аз назари чи аклу, чи ахлоку чи худи хамин Ислом чинояти гайрикобили бахшиш мебошад. Ва ин падидаи номатлубе, ки мо онро худкуши меномем навъе ихонату хиёнат ба худованди мутаол аст ва онро гунохи нобахшидани мешуморанд. Чун танхо худованд аст, ки хаётбахш аст ва хамчунин танхо уст, ки хаётро поён мебахшад, пас дар хакикат поён бахшидани хаёт аз чониби инсонхо гунохест кабиру нобахшидани.
Пайнавишт
Куръон, сураи Нисо, ояи 29–30
Пас аз чанд рузи дигар аниктараш дар таьрихи 11.09.2010 Иёлоти Мутаххидаи Амрико ва мардуми ин кишвар 9 -умин соли хамлаи терористхоро ба ёд хохад овард ва ёде аз курбоншудагони ин ходисаи барояшон бузурги таьрихи хоханд кард.Нигоранда (Ф.А) бо такя ба баьзе манобеь ин матлабро омода намуда аст.Дакикан 9 сол пеш дар таьрихи 9 сентябр дар соли 2001 бумбгузороне (гуё) аз гуруххои терористии Ал-Коида дар хавопаймохои мусофирбар худро курбони хамла ба ду бинои бузурги Маркази Тичории Чахон намуданд.Хавопаймохо худро ба ин ду бурчи дукулаии Маркази Тичоратии Чахон дар шахри Нию Ёрк заданд.Дар натичаи ин ду бархурд хамаи мусофирон ба хамрохи иддаи бисёре ки аз сохтмонхо хузур доштанд, кушта шуданд.Хар ду сохтмони азиму бузург баьд аз тахминан ду соат ба таври комил тахриб гаштанд ва албатта осебхои зиёде ба сохтмонхо ва бинохои атроф заданд.Гурухи хавопайморабоён инчунин хавопаймои савумро ба Пентагон, вокеь дар Вирчиниё заданд, аммо хавопаймои чахорум ба максади худ нарасида ба замине наздики Шенксвил вокеь дар иёлати Пенсилвания сукут кард.Ёдовар мешавем,ки вокуниши асосии Амрико ба ин хамалот огози чанг алайхи тероризм ба Афгонистон ва аз кудрат барканор кардани Толибон ва хамчунин тасвиби тархи “Конунин механпарастии Амрико” буд.Холо бубинем ки ин хамла чи хисоротеро эчод намуд ва чи гуна ду бурчи бузурги дугоникхо дар оташ махв гаштанд.Се сохтмон дар Маркази Тичорати Чахони тахриб шуданд:
1) Бурчи чануби WTC 2(дар соати 9:59 баьд аз 56 дакика оташсузи фуру рехт.
2) Бурчи шимоли WTC 1 дар соати 10:28 баьд аз 102 дакика оташсузи фуру рехт.
3)Бурчи шумораи 7 дар соати 5:20 фуру рехт.
Хамчунин як хавопаймои Боинг757 шикрати Американ Эйрланз дар соати 9:37 субх ба вакти махалли бо сохтмони Пентагон дар Вошнгтон бархурд кард ва боиси тахриби бахше аз он шуд.
Теьдоди талафот ва кушташудагон дар хамлаи терористон дар мачмуь 2992 нафар ё 2993 нафар ё 2998 нафар кушта шуданд. Дар змаони вукуьи ходиса хади акал 16 хазор нафар дар махалли кор буданд ки ба сурьат худро начод доданд, аммо беш аз 6291 нафар мачрух шуданд.
Вакте,ки рокими сутур дар соли 2007–2008 дар Амрико ва дар хамин иёлати Ниё Ёрк хузур доштам, фурсате даст дод то ба хамин махaли вукуьи ходисахои соли 2001 биравам.Вокеан манзараи ачибе дошт ончо. Аз фурсати ба даст омада истифода карда чанд аксе гирифтам. Бояд арз намуд, ки хар як амрикои хоса ниё ёркихо хотироте талх ва сард аз ин ходисаи талхи таьрихи доранд ва онро бузургтарин амалиёти терористи дар таьрихи Иёлоти Муттахида медонанд.Холо дар зер чанд аксе пешкаш мешавад.
АХТАРИ ЗУЛМАТСӮЗ 