НАВРӮЗ: АЗ ДИРӮЗ ТО ИМРӮЗ

НАВРӮЗ— ҶАШНИ ОФАРИНИШ

Наврӯз-Соли нав Наврӯз дар торихи ҷашнҳо ва ойинҳои мардумони ориёӣ, ба вежа тоҷикон, мақом ва ҷойгоҳи рафеъе дорад. Ин ҷашн яке аз суннатҳои деринаи ниёкони мо ба шумор меравад ва зеботарин ҷашн, оғози сол, эҳёи табиат, ва шуруъи кишту кор аст. Дар гузаштаҳои бисёр дур ниёкони мо ду фасли солро ҷашн мегирифтанд; фасли сармо ва фасли гармо! Якеро ҷашни ОФАРИНИШ меномиданд, ки дар аввали тирамоҳ баргузор мешуд, дигарӣ ҷашни эҳё ё РАСТОХЕЗ буд, ки дар аввали баҳор баргузор мешуд. Баъдҳо, ин ду ҷашнро муттаҳид карданд. Ва ин ид замоне фаро мерасад, ки баробарии шабу рӯз яксон мегардад. Ин ойин торихи зиёда аз чаҳорҳазорсола дорад ва куҳантарин оини миллӣ дар ҷаҳон ба шумор меравад. Наврӯз ҷашни миллии ниёкони мо буд ва бо густариши сарзаминҳо ва нуфузи сиёсӣ ва фарҳангии импиротуриҳои Эрони куҳан марзҳои миллиро убур кард ва ба дигар сарзаминҳо роҳ ёфт. Наврӯз қарнҳост, ки ба қавли устод Алии Шариъатӣ бар ҳама ҷашнҳои ҷаҳон фахр мефурӯшад, аз он рӯ, ки як қарордоди маснӯъии иҷтимоъӣ ва ё як ҷашни таҳмилии сиёсӣ нест, ҷашни ҷаҳон аст ва рӯзи шодмонии замин.

“Боғи сабз” -и нависанда ба бар нишаст

Чанде қабл  нашриёти “Андеша” дар шаҳри Хуҷанд асари тозаи нависанда ва адиби хушсалиқаи тоҷик устод Шоҳмирзо Хоҷамуҳаммадро бо теъдоди 235 саҳфа таҳти унвони “Боғи сабзи падар”  ба чоп расонд. Асари мазкур дар бораи зиндагӣ ва фаъолиятҳои сутудаи Муҳаммадамин Шарифов – яке аз симоҳои матраҳи соҳаи маориф ва фаъоли ҷамъиятӣ ҳикоят мекунад. Қаҳрамони ин китоб дар ҳарду Масчоҳ – ҳам кўҳна ва ҳам нав солҳои сол дар хизмати мардум буд ва нависанда кӯшидааст дар пешорӯи хонанда симои ин зиёии пешқадам, хайрхоҳ, ботадбир, саховатманд, аҳли салоҳ ва дар маҷмўъ инсони намунаро муҷассам созад.

Шоири тоҷик: «”Зулол” шабоҳате ба шеъри сафед надорад»

Душанбе. 28-уми декабр. Tojnews – Аз ёдҳои хуши соли 2011 метавон сазовори нишони тиллоии Фирдавсӣ аз Муассисаи фарҳангии Созмони байналмилалии ҳамкориҳои иқтисодӣ (ЭКО) шудани шоири тоҷик – Аъзами Хуҷастаро ёд кард. Нишони мазкур ҳамроҳ бо акси Ҳаким Абулқосими Фирдавсӣ барои шахсиятҳо ва чеҳраҳои фарҳангии минтақа, ки дар рушди фарҳангу адаб ва офаридаҳои тоза саҳме доштанд, эҳдо мешавад.

Аъзами Хуҷаста соҳиби се маҷмӯаи шеърист ва дар Тоҷикистону Эрон бо номҳои “Чашмаи шоир”, “Соярӯшан” ва “Чашмаи зулол” чоп шудаанд.

Гуфтанист, ки нишони тиллоии Фирдавсӣ аз ду сол ба инҷониб таъсис ёфтааст ва он ба шахсиятҳои зиёди фарҳангӣ, аз ҷумла, хушнависони эронӣ – Ғуломҳусайни Амирхонӣ, Муҳаммадии Ҳайдарӣ ва хаттоти афғонӣ – Авранг тақдим шудааст.

Аъзами Хуҷаста барои силсилашеърҳои зулолаш, ки як равиши тозаи эҷоди шеър дар адабиёти форсист, ба дарёфти ин мукофот мушарраф шуд. Ҳам истилоҳ ва ҳам худи шеър барои хонандаи тоҷик чандон ошно нест. Аз ин рӯ, тасмим гирифтем дар остонаи Соли нави масеҳӣ бо шоири тоҷик як сӯҳбати кӯтоҳе дошта бошем, то ба таърих ва вижагиҳои шеъри зулол ошноии бештар пайдо кунем. Ва нахустин суоли мо ҳам чунин буд:

– Чаро шеъри зулол? Асосгузораш кист ва дар куҷо бори аввал иншо шуда?

– Қолаби “Зулол” дар 2 баҳмани соли 1388 ҳиҷрии шамсй – 28 январи соли 2010 тавассути Абулфазли Билвердӣ (Додо), аз шоирони хушбаён ва хушзавқи табрезӣ муаррифӣ шуд. Оқои Додо дар муаррифиномаи худ ҳама қонуну қоидаҳои ин қолаби навро баён кардааст. Ман аз лаҳзаи аввали ошноӣ бо ин қолаб шефтаи он шудам ва аввалин зулоламро ду рӯз баъд аз эъломи мавҷудияти “Зулол” навиштам. Ҷаноби Додо дар бораи ин ки чаро қолаби эҷодкардаашро “зулол” номидааст, мегӯяд: «Аз даврони кӯдакӣ иборати “зулол” бароям ошно меомад, ба тавре ки ҳеҷ вақт маънои луғавиаш маро қонеъ намекард. Масалан, наметавонистам ба худ биқабулонам, ки маънои воқеии зулол оби соф ва гуворо бошад… Дар маҷҷалот, ки вожаи “зулол”- ро медидам, мутаҳаййир мешудам… Баъдҳо вақте қолаби ҷадидро танзим кардам, номе муносибтар аз ин пайдо накардам».

Ва ин бозгуйӣ моҳияти ин қолаб низ ҳаст. “Зулол”, яъне соф ва шаффоф, зебо ва бидуни олоиш гуфтан аст. Ба ҳамин тартиб, метавон гуфт, ки асосгузори шеъри “зулол” Абулфазли Билвердӣ бо тахаллуси “Додо” аст.

– Дар Тоҷикистон киҳо пайравонаш ҳастанд?

– Имрӯз бисёриҳо дар Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон дар қолаби “зулол” шеър мегӯянд. То ҷое ки ман огоҳам, дар Тоҷикистон Сурайё Ҳакимова, Зафари Сӯфии Фарғонӣ, Фирдавси Аъзам, Андари Хуросонӣ ва як-ду нафари дигар ҳастанд, ки мутаассифона, номашон ба ёдам намеояд (аммо дар дафтарҳоям ҳастанд), дар қолаби “зулол” шеър мегӯянд.

– Ин шеър чӣ вижагиҳо дорад?

– Шеъри “Зулол” ҳамон гуна, ки дар қоидаи ин қолаб баён шуда, шеърест, ки бо тӯли вазни зина ба зина, ки ба таври баробар аз кам шурӯъ шуда ва дар кам низ ба итмом мерасад. Ин навъи шеър дорои 5 то 11 сатр мебошад. Аз нигоҳи вазн, ба тӯлонитарин сатр, ки сатри миёна ё қалби шеър мебошад, «сатри модар» ва сатрҳои атрофи онро «сатрҳои қарина» мегӯянд. Зулол дорои навъи арӯз ва озод аст, ки ҳар кадом барои худ усул ва таърифҳои хосае доранд. Хеле содда барои алоқамандон ба “зулол” мегӯям, дар “зулол”-и панҷсатрӣ, агар сатри аввал 7 ҳиҷо бошад, сатри дувум – 11 ҳиҷо, сатри савум – 15 ҳиҷо, сатри чаҳорум – 11 ва сатри панҷум ҳафт ҳиҷо хоҳад буд. Аз вижагии зулол ин аст, ки бояд сатрҳо зери ҳам навишта шаванд. Зулол ҳам арӯзии қофиядор мешавад ва ҳам озод, дар ҳар ду сурат тафовути байни сатрҳо мисли ҳам аст. Баёни шаффоф, зебо, кӯтоҳ ва бикр аз дигар вижагиҳои шеъри зулол аст, ки аз шоир заҳмати бештар металбад.

– Оё он метавонад тадриҷан чун шеъри сафед шӯҳрат касб кунад ва пайравони зиёд дошта бошад?

– Мо агар ба гузаштаи шеър нигоҳе биафканем, ба хубӣ дида мешавад, ки шеър ҳамеша дар ҳоли пешрафт ва такомул аст, сабку равияҳое пайдо мешаванд, аз байн мераванд ва бархе ҳам мондагоранд. Он чӣ дар Эрон “шеъри нимоӣ” гуфта мешавад, хеле пештар дар Тоҷикистон ва тавассути устод Айнӣ гуфта шуда буд, бо ин фарқ, ки аз устод Айнӣ дар Тоҷикистон пайравии ончунонӣ нашуд, аммо шоирони эронӣ ба таври густарда аз он чӣ ки Нимо Юшич эҷод кард (шеъри сафед), пайравӣ карданд ва онро “шеъри нимоӣ” гуфтанд, дар ҳоле ки Акбар Турсон, донишманди варзидаи тоҷик бо далелҳои инкорнопазир собит кард, ки хеле пештар аз инҳо устод Айнӣ дар шеъри форсӣ “сапедсозӣ” карда буд. “Зулол” ҳам дар оғози роҳ қарор дорад ва имрӯз дар ҳоли табдил шудан ба як сабк аст. “Зулол” чизи нав аст ва нав ҳаловате дигар дорад. Ман бар ин боварам, ки “зулол” рушд мекунад ва дар олами шеър ҷойгоҳи худро касб мекунад.

– Аслан, аз шеъри сафед бо чӣ фарқ мекунад?

– Аслитарин фарқи шеъри «зулол» аз сафед он аст, ки ҳеч шабоҳате ба шеъри сафед надорад. Имрӯз як-ду нафар дар Эрон «зулол»-ро як навъи шеъри сафед мегӯянд, ки комилан иштибоҳ аст. «Зулол» қоида ва қонуни худро дорад, ки алоқамандон метавонанд аз сайтҳои интернетӣ, аз ҷумла, http://hagzolal.blogfa.com/ истифода кунанд ва маълумоти зарурӣ касб кунанд. «Зулол», муҳимтар аз ҳама, қолаб дорад ва шакли он шабеҳи қатраи об аст, ба қалб низ монандие дорад. Ин вижагиҳо дар шеъри сафед нест. «Зулол» шоирро маҷбур ба кӯтоҳбаёнӣ мекунад ва ба қавле, дасту пойи шоирро ҳам боз ва ҳам баста нигаҳ медорад, то маҳорати худро ба кор барад ва мақсадро дар ин қолаб баён созад.

– Намунаҳо аз ин шеърро барои хонандагони Tojnews лутфан қироат кунед.

– Ба чашм.

Эъҷоз

Хандае тақдим кард

Лаб ба лаб бифшурду як таъзим кард

Ҳамчу нури моҳи шабрав соярӯшан офарид

Гесувонро мушк доду «ҷим» кард

Ишқро тақрим кард

Тараб

Чу шаб фаро расид
Қаробати ду лаб фаро расид
Ситораҳову Каҳкашон назорагар шуданд
Ки дар замини бекарон шаҳомате аҷаб фаро расид
Фироқу дурӣ аз замона пар кашиду рафт
Ва базми тобу таб фаро расид
Тараб фаро расид

Меъроҷ

Сапедаро салом

Маҳи зи раҳ расидаро салом

Умеди ҳай шудан, навиди растани башар

Тулӯъи рӯзи растахез ва субҳи навдамидаро салом

Зи нури ояҳо ба коиноти синаҳо

Азизи ҷону дидаро салом

Падидаро салом

Зулолро дуруд

Зулолро дуруд

Ба аҳли дил, камолро дуруд

Чаҳони шоирй сафои дигаре гирифт

Ба рӯҳи шеъри порсй, нумӯъи болро дуруд

Кунун уруҷи тоза мекунад ба Каҳкашон фасоҳати каломи мо

Қасида, маснавй, ғазал…бигӯ, ки аҳли ҳолро дуруд

Ва нойи Мавлавй навои дигаре гирифт

Ки Шамси безаволро дуруд

Зулолро дуруд

Сигор мекашам

Сигор мекашам

Бубин чӣ бовиқор мекашам

Ва бо танобу ҳалқа-ҳалқа дуди талхи он

Ғаму қудурати даруни синаро ба дор мекашам

Чу ғам маро ба чоҳи худ кашид ва ғамгусори ман канори ман набуд

Худам тамоми ин алам ба дӯш чун қатор мекашам

Азизи Мисри ман ба дасти гургҳо асир

Ки оҳи ғамгусор мекашам

Ғубор мекашам

Китобфурӯш

Китобфурӯши пир

Ба қайди рафтаҳо асир

Нигоҳи ӯ зи пушти панҷара ба кӯчаҳо

Ба ҷустуҷӯи издиҳоми гумшуда чу об дар кавир

Китобҳо ба зери пардаи ғубори бетаваҷҷӯҳӣ чу дар қафас

Зи чашми ин замона нопадиду зору мазлуму ҳақир

Дареғи рӯзҳои рафта дар бухори ашк

Ба шишаҳои панҷара ҳарир

Биё, сабақ бигир

Сӯҳбати Фирӯзи МУҲАММАД

http://tojnews.org/taj/index.php?option=com_content&task=view&id=21566&Itemid=30 

Хаёт Неъмат: “Ошик ба забони порсиям”

Хаёт Неъмати Самарканди шоир, олим, публитсист ва хамчунин мавлонопажухи точик имрузхо мехмони шахри фархангхези Хучанд аст. Ин хушхабарро дусти хубу мехрабонам киёи Мухаммадюсуфи Шоди аз Душанбе бароям расонданд ва бидуни хеч таъхире рафтам ба зиёрати устод. Сухбат бо ин марди оташинсухан хеле гуворо ва вокеан чoилб буд. Аз гуфтугу бо эшон хеле хушхолу шод шудам. Бори нахуст дар сухбати ин фарзона карор доштам, сухбат аз Мавлонову чойгохи у, забони точикиву макоми он дар Самарканд чолиб буд.

Устод бо итминони комил мегуянд, ки “дар Самарканди азизи ман хеч гох машаъли фурузони забони точики хомуш нахохад шуд”. Ба гуфти устод холо дар хонадони хамаи точикони Самарканд лахни дилнишину малакутии забони точики садо медихад, ки хакикатан намунаи боризаш хамин рузномаи “Овози точик аст.” Хаёт Неъмат аз аввалин равшанфикрони точики самаркандист, ки баъд аз фурупошии Иттиходи Шурави дар назди бинои шахрдории Самарканд як хафта гуруснанишини кард.  Натичаи он гуруснанишини буд, ки точикони самарканди сохиби рузномаи вилоятии «Овози Самарканд» ба забони форсии точики шуданд. Ин рузнома то чандин сол бо кумаки моли ва маънавии маркази фарханги точикон ба табъ расид ва дар айни хол ба унвони рузномаи вилоятии давлати ба кори худ идома медихад. Хаёт Неъмат, бо вучуди ин ки хануз аз туфулият гирифтори маълулият шудааст,  аммо  аз  фаъолтарин равшанфикрони точики самаркандист. Устод Хаёт Неъмати Самарканди солхои тулонист, ки ба омузиши осори Мавлоно таваччух доранд ва  рузгорест, ки ба накду тасхехи осори мондагори Мавлоно машгуланд. Ба ин марди некному нексиришт сихатмандиву сарбаланди таманно дорем.

 

Армугоне аз кишвари дуст

Ба номи худованди чону хирад

К-аз ин бартар андеша барнагзарад

Пас аз 10 сол дубора барои саввумин бор бароям муяссар шуд то бори дигар ба кишвари фархангхези Ирони бузург, ки тухми мухаббати ин сарзаминро  падару бобоён дар дилу чонам парвариш додаанд, сафаре дошта бошам.Сафар хадафе надошт чуз дидор бо волидон. Вакте ки ба фурудгохи Байналмилалии Машхад расидам, ачаб холате вучудамро фаро гирифт,ки гуи аз боги Фирдавси меомад.Ирон ва абармардоне чун Саъдию Хофизу, Фирдавсию Газзолию, Аттору Хайёму садхои дигарро дуруд хондам.

Дар ин навишта намехохам рочеъ ба чигунагии вазъияти кунуни ё бардоштам аз сафари Ирон чизе арз кунам, аммо дил хеле моил аст то харфе бигуям бобати як шахристони кучаки Ирон, бо номи Гунобод ки каблан ончо набудаам ва ин навбат банда ба ончо сафаре дуруза анчом додам.Ин шахристон чойхои дидании зиёде дорад.Аммо як чои хануз ба таври густурда кашфнашударо мемонад.

Ин сафар бароям фурсат  дод то аз ин гушаи таърихи дидан намоям.Харчанд,ки ба Тус-оромгохи хаким ва хамосасори бузурги Ирон, холики Шохномаи безавол, Нишобур-зодгохи Аттори орифу Хайёми риёзидон сафархо анчом додаам, вале Гунобод аз аввалин минтакае буд,ки сафарамро огоз кардам.Дусти хубам чаноби Хасани Айюби,ки ахли хамин шахр аст. зимни ба тамошо бурдани атрофи ин шахри кучак аз таъриху гузаштаи он бароям кисса мекард. Бино ба ахбори дустам ин шахр дорои чахор канот будааст (канот- ба маънии обгузар, ё кахриз); каноти Касаба, каноти Дах, каноти Алиобод ва каноти Хасанобод. Шояд ба хамин хотир онро Чуйманд номидаанд,яъне сохиби чуйхо.

Гунобод маркази шахристони Гунобод вокеъ дар устони Хуросони Разави аст. Шахрисотни Гунобод бо масохати худуди 5902 килумтри мурабаъ  дар 260 килумтрии Машхад карор дорад.Бумиёни ин шахр онро Чуйманд низ меноманд. Агар аз диди таърих нигох кунем, мебинем ки борхо дар Шохномаи Фирдавси шоири хамосасарои Ирон аз Гунобод ё Чунобод ёд карда ва ин маконро махали чангхои Турон ва Ирон донистаанд. Бино ба гуфти Шохнома ангор вазири Афросиёб дар Гунобод ба хок супурда шудааст ва мадфани у хам акнун дар Гунобод аст.

Кобили зикр аст,ки бузургтарин каноти чахон дар Гунобод карор дорад. Ин канот аз давраи Хахоманшиён то кунун  омили хаёт ва тавлид дар шахри кавири Гунобод будааст.Ин канот ба шумораи 5207 дар Созмони ЮНЕСКО сабт шудааст.Бояд арз шавад,ки сарзабзию шодобии руху пайкари Гунобод аз оби чонбахши хамин канотхост.

 

Хуб, Канот ё кориз ё обгузар ё обканд ба рохе ки дар зери замин канда шавад то об аз он чараён ёбад, мегуянд. Канот каналест,ки аз дербоз барои мудирияти об дар замин месохтанд. Риштаи чохест, ки дар “чохи модар”  сарчашма мегирад ва мумкин аст хазорхо метр ба тул бианчомад ки саранчом оби ин каналхо барои кишту кор ба сатхи замин мерасанд.

Бояд арз шавад,ки тулонитарин каноти  чахон  ва амиктарин чохи модар дар шахристони Гунобод карор дорад ки таърихи кандани он ба давраи Хахоманиши ва ё кабл аз он мерасад.Ирониёни бостон дар чандин хазор сол кабл даст ба ин ибтикори чадид зада ва онро кориз ё кахриз ном ниходанд.Бо ин ихтироъ ки дар навъи худ дар чахон то кунун беназир будааст, метавон микдори кобили таваччухе аз обхои зеризаминиро чамъовари кард ва ба сатхи замин расонд,ки хамонанди чашмахои табии оби он дар тамоми тули сол бидуни хеч кумаке аз беруни замин  ба сатхи он чори гардад.Канот ки тавассути муканиёни ирони ихтироъ шуда хазорон сол собика дорад.

Бо вучуди ин  ки чандин сол аз ихтирои он мегузарад, бо ин вучуд хануз хам ин равиши истифода аз об дар кисмати мухиме аз рустохо ва манотики маскуни ва кишоварзи ва домдории кишвар маъмул аст ва хатто яке аз аркони аслии кишт дар навохии хушк аст. Ин ихтироъ ки имруза шухрати чахони пайдо карда баъдхо аз Ирон ба бисёре аз кишвархои чахон интикол ёфта ва мавриди истифодаи мардум дар дигар нукоти дунё карор гирифтааст. Ин канотхо намоди айнии хамосаи зиндагии мардуми Гунобод аст. Каноти Касаба яке аз падидахои шигифтангези тамаддуни башари аст,ки ба далели азамат аз суе чанбаи устураеро ба худ гирифта ва аз суи дигар таваччухи бисёре аз муаррихон ва пажухишгаронро ба худ чалб карда аст.Каноти касаба аз хафт канали ба хам пайваста  шакл гирифта ва дар мачмуъ беш аз 33 хазор метр тул дорад, теъдоди чоххоиу канот худудан ба 470 халка ва бар асоси баррасихои ба амаломада умки модарчохи (чохи асли) он байни 280 то 300 метр тахмин зада шудааст.Бунёди канот ба давраи Хахоманиши бар мегардад. Бино ба иттилои ба даст омада дар холи хозир беш аз 60% масири каналхо масдуд аст ва танхо канали аслии канот ки ба Касаба шухрат дорад, 150 литр дар сония обдихи дорад.

Дустам огои Хасан Аюби зимни кисса гуфтан маро ба назди вурудияе овард,ки ончо аз тулу умки ин чоххо сухан мерафт. Тулонитарин обгузаре ки то кунун дар Ирон хафр ё канда шуда 70 килумтр тули он аст ва амиктарин чохи модари обкандхои Ирон ба ривояте 400 метр ва ба ривояти дигар 350 метр умк дорад ва он марбут ба коризи “Касаба”-и Гунобод аст. Мухимтарин омиле,ки тули обгузарро мушахас мекунад,шеби замин мебошад харчи шеби замин камтар бошад тули канот бештар ва харчи шеб бештар бошад тули кориз камтар хохад шуд.Дар ин сафар бароям хамчуин насиб гашт то аз Масчиди Чомеъи Гунобод дидан намоям. Масчиди Чомеъи Гунобод аз бинохои арзишманди давраи Хоразмшохиён дар Хуросон  аст, ки дар куи шарки (Касаба)-ин шахр вокеъ аст. Ин масчид  бо накшаи ду айвони шомили сахн бо миёнсаро, айвонхои шимоли ва чануби, равок ва се шабистони сутундор мебошад.Омадан ва нишастан дар ин масчид касро ба дурихои дур мекашад.Пас шумо хонандагони арчманд агар ба Ирон омадед аз ин масчид хатман дидан фармоед. Пас аз нисфирузии як рузи хуршеди хамрохи дустам ва рохбаладам чаноби Аюби  ба Мадрасаи “Нучумия” рафтам. Бинои ин мадраса дар куи шаркии шахри Гунобод дар вурудии масчиди ин шахр вокеъ аст. Ин мадраса аз ёдгорихои меъмории исломи дар давраи Сафавия аст, ки нишондихандаи арчу маком ва илму дониш дар ин шахр дар замони худ аст ки ба далели тадриси илми нучум ва афлок дар ин макон ба мадрасаи нучумия низ машхур аст.Онро хамчунин Мадрасаи илмия низ мехонанд.

Дар фосилаи на чандон дур ва дар наздикии Мадрасаи илмия Расадхонаи бостоншиноси карор дорад,ки аз ончо низ дидан намуде Музеи Гунобод вокеъ дар куи шарки дар махали масчиди чомеъ вокеъ гардида аст.Аз вижагии ин расадхона мавчуд будани мехроби тоърихии дигаре хаст,ки таи ковиш ва пайгирихои бостоншиноси ба намоиш гузошта шудааст.Дар ин расадхона метавон ашёхои кадимии мардуми гунобод, зуруфу ашёхои кадими, сикахои кадими, катибахои очарии мадрасаи нучумия ва чандин асари мухими дигарро дид.

Дар коргахи кузагаре рафтам душ

Дидам ду хазор куза гуёву хамуш

Ногох яке куза баровард хуруш

Ку кузагару кузахару кузафуруш

Инчо боз мехохам таваччухи шумо хонандагони азизро ба санъати сафолгари дар Гунобод чалб кунам.Дустам чаноби Айюби маро ба коргохи сафолгари мохири гунободи чаноби Тавассулли овард, ки бо у сухбати хубе доштам.Ва омадан ба ин коргох омиле шуд бар нигоштани чанд нуктае рочеъ ба уву ин санъат.

Вакте вориди коргохи сафолгари шудем, чарх мечархид ва дастони хунарманди сафолгаре ба кавли маъруф хокро ба хунар кимиё мекард. Ин сафолгари мохири гунободиро ном чаноби Тавассули буд, ки дар Гунобод уро шухрат ба тамом аст.Мавсуф 30 сол аст,ки бо дастони накшбандаш ризку рузии хонаводаашро дар миёни хоку обу рангу накш ба даст меоварад ва имруз ин хоку обу ранг хамдами уянду бо у ишк меварзанд.У ошики кораш хаст ва корашро дуст медорад.Махсули дасташро хамеша аз дохилу хоричи чи шахру чи кишвар мечуянд ва у аз ин хисоб завраки зиндагияшро пеш мебарад.Накшхои сафоли Гунобод асосан баргирифта аз устурахои ирони ва пуррамзу роз нишонаи хуввият ва асолати фарханг махсуб мешавад

Кобил ба зикр аст,ки санъати сафолгари дар Гунобод хаддиакал пешинаи  панч хазор сола доштааст.Баррасихои бостоншиноси дар шахристони Гунобод нишон додааст,ки хаддиакал аз хазораи саввуми пеш аз милод сафолгари дар ин минтака ривоч доштааст. Сафолхои пароканда  дар деворхои бостони ва чамъоваришуда аз лояхои тамаддуни ба дунболи канданихои бостоншиноси то авохири даврони Сафавия хамонанди сафолхои дигар деворхо ва зистгоххои Хуросон буда ва вачхи мушахас надоранд.Аммо аз авоили карни дувоздахуми хичри навъе сафоли чадид бо вижагихои хос дар Гунобод зохир гардида аст.

 

Дар мавриди Гунободу таъриху фарханги он метавон дахо китоб навишт, аммо инчо феълан суханро нукта мегузорем ва идомаи сухбатро мегузорем барои баъд.

Дустони азиз, чун дар ин навишта бештар аз Гунободу чойхои он сухан рафт,дар мавриди дигар чойхо мисли Ормогохи Хайёму Аттору, Гаазолию Фирдавсию дигарон ва хамчунин дар мавриди худи ирону ирониён дар сухбатхои оянда хохам гуфт.Феълан бидруд!!!

Чопи нахустин маҷмӯаи шеъри “зулол”

 

04.02.2011

Фарҳоди Милод

Дар Эрон бо ҳуруфи форсӣ ва сириллик аввалин маҷмӯаи шеъри зулол, шакл ё сохти ҷадиди шеър дар адабиёти форсӣ, нашр шуд, ки муаллифаш шоири тоҷик Аъзами Хуҷаста аст.

Мавсуф аз кормандони радиои “Садои Хуросон” аст, ки 15 сол ба ин сӯ дар Машҳади Эрон ба зиндагӣ мекунад. 

Асосгузори шеъри зулол Додо Билвердӣ ё Абулфазли Додо, шоири эронӣ аст, ки аввалин зулолашро 22-юми январи соли 2010 гуфтааст. Ҳоло ҳудуди 100 нафар дар Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон бо ин сабк шеър мегӯянд, аммо аввалин маҷмӯаро шоири тоҷик нашр кардааст.

Дар як сӯҳбати телефонӣ аз Аъзами Хуҷаста пурсидем, ки оё ин чӣ шеър аст ва чӣ вижагиҳо дар қиёс бо назми анъанавиву шеъри сафед дорад?

-Агар ба таърихи нақлиёт нигарем, аввал, ароба буд, баъд мошину қатор ва ҳавопаймо пайдо шуданд, сабки зулол ҳам идомаи ҳамон навовариҳо дар шеъри классикии форсӣ аст. Як вижагиаш дар ин аст, ки аввал қолаби зулол пайдо шуд, баъд шеъраш. Масалан, аввал ғазал пайдо шуд ё рубоӣ, пас аз он муҳаққиқон гуфтанд, ки бо ин вазн ғазал сароида мешавад, бо фалон вазну қофия ва ҳаҷм рубоӣ.

Шеъри зулол ин тавр нест. Мисраи аввал ба як вазн аст. Мисраи дуввум ду-се, мисраи севвум севу чор ҳиҷо зиёдтар ва боз баръакс кам шуда меравад ва бо вазни мисраи аввал анҷом меёбад.

Суол: Маҷмӯаи аввалини Шумо нашр шуд. Таври маълум, эрониҳо ба шеър, ба қавле хеле сахтгир ҳастанд. Бахусус, агар гап дар бораи сабки нав равад. Оё то ба ҳол чӣ вокунишҳо шудаанд?

Хуҷаста: Рӯзи яксолагии шеъри зулол – 22-юми январи соли 2010, ростӣ, ба ин сабк як ҳамлаи густарда дар сомонаҳои интернетӣ аз сӯи бархе шоирон сурат гирифт. Вақте он матолибро хондам, хулоса кардам, ки дақиқан ҳамон сарнавишти Нимо Юшич, ки асосгузори шеъри озод ё шеъри сафед дар адабиёти форсӣ аст ва сарнавишти Сӯҳроби Сипеҳрӣ, ки як сабк, як равияи ҷадидро дар шеъри форсӣ ба вуҷуд овард, такрор шуд.

Додо Билвердӣ ба унвони муаллифи ин сабк мавриди танқидҳо, ҳатто на танқидҳо, балки маҳкумиятҳои шадид қарор гирифт. Мунаққидон мегӯянд, зулол на қолаб аст, на сабк аст. Маҳкумиятҳояшон ба ин бармегардад, ки ин шеъри нав нест, такрорист. Замоне касе бо номи Фардин дар Эрон ин гуна шеър гуфтааст. Мо таҳқиқ кардем ва ба хулосае расидем, ки як шеъри Фардин монандие ба зулол дорад, аммо қавоиди онро риоя накардааст. Аммо арзёбиҳо ҳанӯз чизи ҷадиди созандаеро ошкор накардаанд.

Аммо баъзе ҷо бардоштам ҳамин аст, ки ин маҳкумиятҳо ба муносибатҳои шахсии ҳамон нафаре, ки маҳкум мекунад ва асосгузори зулол — Додо Билвердӣ робита доранд. Ин барои ман шахсан муҳим нест. Барои ман худи сабк муҳим аст. Аммо интизорем, ки бархе виҷдонҳо бедор мешаванд ва холисона, ҷудо аз ин ки муаллифи ин сабк кӣ аст, мӯшикофӣ мекунанд.

Суол: Худи шумову шеъри зулоли шуморо маҳкум кардаанд?

Хуҷаста: Бале. Як бор маҳкум шудам, фақат ба он хотир ки шеъри зулол гуфтам, веблогамро дар яке аз сайтҳо бастанд ва вурудамро ба веблог мамнӯъ карданд. Як номаи муаддабона ҳам заданд, “ба далели он ки шумо аз фалонӣ пайравӣ мекунед, мо веблог ва имзои шуморо масдуд кардем, то иттилои сонавӣ мунтазир ва шикебо бошед.” Ҷаҳони маҷозӣ – интернет бепоён аст, ман омадам аз тариқи дигар ва боз шеър мегӯям.

Суол: Тавре мебинем, теъдоди маҷмӯаатон хеле кам аст. Сабаб мушкили молист ё ба қавле, рафтан ба иктишоф, тавре ки мегӯянд, “разведка”?

Хуҷаста: Вақте мехостам китоб чоп кунам, гуфтам, ки то рӯи кор омадани китобе ба ин сабк мунтазир шавам. Аммо дӯсти хеле наздикам, ки шоиру мунаққиди хубе ҳаст, Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ ва низ Ҷӯра Юсуфӣ аз Хуҷанд гуфтанд, ки чаро мунтазир мемонӣ, аввалин бош. Ман ҳам омадам майдон.

Машварат кардем, ки аз тарафи рост ба форсӣ ва аз тарафи чап ба сириллик шеърҳо ҷойгир шаванд. Ҳамин тавр ҳам шуд. Хулоса кардем, ки теъдодаш ҳазор нусха бошад. Бо ношир сӯҳбат кардам. Истиқбол кард, аммо вақте қарордод мекардем, баҳси теъдод омад, гуфтам, 1000 нусха. Ношир дар ҳайрат афтода, гуфт, барои 70 миллион нафар дар Эрон, 7 миллион дар Тоҷикистон ва беш аз 20 миллион дар Афғонистон, қаламрави Шӯравию Ховари миёна ҳамин 1000 нусха? Гуфтам, чизи ҷадид аст.

Ҳоло ҳамин теъдод ҳам ба фурӯш меравад ё не. Гуфтам, ин як нашри озмоишӣ аст, ку бубинем, чӣ тур мешавад. Омадем ба майдон ва ҳоло мунтазирем, ки аҳли адаб мепазиранд ё танқид мекунанд, ки инро ҳам қабул дорем. Аммо ҳеҷ гоҳ маҳкумиятҳоро қабул надорам, боз меравам ҷилавтар, ба пеш.

Суол: Оё мешавад як шеър аз ин маҷмӯаатонро барои мо бигӯед?

Хуҷаста: Сапедаро салом,
Маҳи зи нав расидаро салом,
Умеди зиндагӣ, навиди растани башар,
Тулӯи рӯзи растахез ва субҳи навдамидаро салом,
Зи нури ояҳо ба коиноти синаҳо,
Азизи ҷону дидаро салом,
Падидаро салом!

http://www.ozodi.org/content/article/2297620.html