Орзуям ин аст…

То таваллуди #Табиат рӯзҳои башуморе монда аст. Биёед ба ин муносибат орзу мекунем;

Орзу мекунем, ҳоли ҷаҳону инсонҳо хубтар шавад. Саломатӣ, Сулҳ, Садоқат, Амният, Адолат, Меҳрубонӣ, Огоҳӣ ва Хушбахтӣ дар ҷаҳон ҳукумат кунад ва ҷанг, кина, адоват, бадбахтӣ аз сайёраи мо барои ҳамеша кӯч кунад…

Орзу мекунем бидуниташвиштарин рӯзҳоро пеши рӯ дошта бошем; #бемористонҳо ҷояшонро ба истироҳатгоҳҳо, #зиндонҳо ба осорхонаҳо, #гуристонҳо ба тафреҳгоҳҳо ва #дорухонаҳо ҷояшонро ба китобхонаҳо диҳанд…

Орзу мекунем шонаҳои одамҳо холӣ аз бори сангини ғаму ранҷҳо бошад. Дилҳо шод, чашмҳо беашк, дастҳо пур ва зеҳнҳо ором. Рӯзҳои сиёҳу талх дар гузашта монанд ва рӯзҳои рӯшану ширин сарнавишти одамҳоро рақам бизанад…

НАВРӮЗ: АЗ ДИРӮЗ ТО ИМРӮЗ

НАВРӮЗ— ҶАШНИ ОФАРИНИШ

Наврӯз-Соли нав Наврӯз дар торихи ҷашнҳо ва ойинҳои мардумони ориёӣ, ба вежа тоҷикон, мақом ва ҷойгоҳи рафеъе дорад. Ин ҷашн яке аз суннатҳои деринаи ниёкони мо ба шумор меравад ва зеботарин ҷашн, оғози сол, эҳёи табиат, ва шуруъи кишту кор аст. Дар гузаштаҳои бисёр дур ниёкони мо ду фасли солро ҷашн мегирифтанд; фасли сармо ва фасли гармо! Якеро ҷашни ОФАРИНИШ меномиданд, ки дар аввали тирамоҳ баргузор мешуд, дигарӣ ҷашни эҳё ё РАСТОХЕЗ буд, ки дар аввали баҳор баргузор мешуд. Баъдҳо, ин ду ҷашнро муттаҳид карданд. Ва ин ид замоне фаро мерасад, ки баробарии шабу рӯз яксон мегардад. Ин ойин торихи зиёда аз чаҳорҳазорсола дорад ва куҳантарин оини миллӣ дар ҷаҳон ба шумор меравад. Наврӯз ҷашни миллии ниёкони мо буд ва бо густариши сарзаминҳо ва нуфузи сиёсӣ ва фарҳангии импиротуриҳои Эрони куҳан марзҳои миллиро убур кард ва ба дигар сарзаминҳо роҳ ёфт. Наврӯз қарнҳост, ки ба қавли устод Алии Шариъатӣ бар ҳама ҷашнҳои ҷаҳон фахр мефурӯшад, аз он рӯ, ки як қарордоди маснӯъии иҷтимоъӣ ва ё як ҷашни таҳмилии сиёсӣ нест, ҷашни ҷаҳон аст ва рӯзи шодмонии замин.

Шоири тоҷик: «”Зулол” шабоҳате ба шеъри сафед надорад»

Душанбе. 28-уми декабр. Tojnews – Аз ёдҳои хуши соли 2011 метавон сазовори нишони тиллоии Фирдавсӣ аз Муассисаи фарҳангии Созмони байналмилалии ҳамкориҳои иқтисодӣ (ЭКО) шудани шоири тоҷик – Аъзами Хуҷастаро ёд кард. Нишони мазкур ҳамроҳ бо акси Ҳаким Абулқосими Фирдавсӣ барои шахсиятҳо ва чеҳраҳои фарҳангии минтақа, ки дар рушди фарҳангу адаб ва офаридаҳои тоза саҳме доштанд, эҳдо мешавад.

Аъзами Хуҷаста соҳиби се маҷмӯаи шеърист ва дар Тоҷикистону Эрон бо номҳои “Чашмаи шоир”, “Соярӯшан” ва “Чашмаи зулол” чоп шудаанд.

Гуфтанист, ки нишони тиллоии Фирдавсӣ аз ду сол ба инҷониб таъсис ёфтааст ва он ба шахсиятҳои зиёди фарҳангӣ, аз ҷумла, хушнависони эронӣ – Ғуломҳусайни Амирхонӣ, Муҳаммадии Ҳайдарӣ ва хаттоти афғонӣ – Авранг тақдим шудааст.

Аъзами Хуҷаста барои силсилашеърҳои зулолаш, ки як равиши тозаи эҷоди шеър дар адабиёти форсист, ба дарёфти ин мукофот мушарраф шуд. Ҳам истилоҳ ва ҳам худи шеър барои хонандаи тоҷик чандон ошно нест. Аз ин рӯ, тасмим гирифтем дар остонаи Соли нави масеҳӣ бо шоири тоҷик як сӯҳбати кӯтоҳе дошта бошем, то ба таърих ва вижагиҳои шеъри зулол ошноии бештар пайдо кунем. Ва нахустин суоли мо ҳам чунин буд:

– Чаро шеъри зулол? Асосгузораш кист ва дар куҷо бори аввал иншо шуда?

– Қолаби “Зулол” дар 2 баҳмани соли 1388 ҳиҷрии шамсй – 28 январи соли 2010 тавассути Абулфазли Билвердӣ (Додо), аз шоирони хушбаён ва хушзавқи табрезӣ муаррифӣ шуд. Оқои Додо дар муаррифиномаи худ ҳама қонуну қоидаҳои ин қолаби навро баён кардааст. Ман аз лаҳзаи аввали ошноӣ бо ин қолаб шефтаи он шудам ва аввалин зулоламро ду рӯз баъд аз эъломи мавҷудияти “Зулол” навиштам. Ҷаноби Додо дар бораи ин ки чаро қолаби эҷодкардаашро “зулол” номидааст, мегӯяд: «Аз даврони кӯдакӣ иборати “зулол” бароям ошно меомад, ба тавре ки ҳеҷ вақт маънои луғавиаш маро қонеъ намекард. Масалан, наметавонистам ба худ биқабулонам, ки маънои воқеии зулол оби соф ва гуворо бошад… Дар маҷҷалот, ки вожаи “зулол”- ро медидам, мутаҳаййир мешудам… Баъдҳо вақте қолаби ҷадидро танзим кардам, номе муносибтар аз ин пайдо накардам».

Ва ин бозгуйӣ моҳияти ин қолаб низ ҳаст. “Зулол”, яъне соф ва шаффоф, зебо ва бидуни олоиш гуфтан аст. Ба ҳамин тартиб, метавон гуфт, ки асосгузори шеъри “зулол” Абулфазли Билвердӣ бо тахаллуси “Додо” аст.

– Дар Тоҷикистон киҳо пайравонаш ҳастанд?

– Имрӯз бисёриҳо дар Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон дар қолаби “зулол” шеър мегӯянд. То ҷое ки ман огоҳам, дар Тоҷикистон Сурайё Ҳакимова, Зафари Сӯфии Фарғонӣ, Фирдавси Аъзам, Андари Хуросонӣ ва як-ду нафари дигар ҳастанд, ки мутаассифона, номашон ба ёдам намеояд (аммо дар дафтарҳоям ҳастанд), дар қолаби “зулол” шеър мегӯянд.

– Ин шеър чӣ вижагиҳо дорад?

– Шеъри “Зулол” ҳамон гуна, ки дар қоидаи ин қолаб баён шуда, шеърест, ки бо тӯли вазни зина ба зина, ки ба таври баробар аз кам шурӯъ шуда ва дар кам низ ба итмом мерасад. Ин навъи шеър дорои 5 то 11 сатр мебошад. Аз нигоҳи вазн, ба тӯлонитарин сатр, ки сатри миёна ё қалби шеър мебошад, «сатри модар» ва сатрҳои атрофи онро «сатрҳои қарина» мегӯянд. Зулол дорои навъи арӯз ва озод аст, ки ҳар кадом барои худ усул ва таърифҳои хосае доранд. Хеле содда барои алоқамандон ба “зулол” мегӯям, дар “зулол”-и панҷсатрӣ, агар сатри аввал 7 ҳиҷо бошад, сатри дувум – 11 ҳиҷо, сатри савум – 15 ҳиҷо, сатри чаҳорум – 11 ва сатри панҷум ҳафт ҳиҷо хоҳад буд. Аз вижагии зулол ин аст, ки бояд сатрҳо зери ҳам навишта шаванд. Зулол ҳам арӯзии қофиядор мешавад ва ҳам озод, дар ҳар ду сурат тафовути байни сатрҳо мисли ҳам аст. Баёни шаффоф, зебо, кӯтоҳ ва бикр аз дигар вижагиҳои шеъри зулол аст, ки аз шоир заҳмати бештар металбад.

– Оё он метавонад тадриҷан чун шеъри сафед шӯҳрат касб кунад ва пайравони зиёд дошта бошад?

– Мо агар ба гузаштаи шеър нигоҳе биафканем, ба хубӣ дида мешавад, ки шеър ҳамеша дар ҳоли пешрафт ва такомул аст, сабку равияҳое пайдо мешаванд, аз байн мераванд ва бархе ҳам мондагоранд. Он чӣ дар Эрон “шеъри нимоӣ” гуфта мешавад, хеле пештар дар Тоҷикистон ва тавассути устод Айнӣ гуфта шуда буд, бо ин фарқ, ки аз устод Айнӣ дар Тоҷикистон пайравии ончунонӣ нашуд, аммо шоирони эронӣ ба таври густарда аз он чӣ ки Нимо Юшич эҷод кард (шеъри сафед), пайравӣ карданд ва онро “шеъри нимоӣ” гуфтанд, дар ҳоле ки Акбар Турсон, донишманди варзидаи тоҷик бо далелҳои инкорнопазир собит кард, ки хеле пештар аз инҳо устод Айнӣ дар шеъри форсӣ “сапедсозӣ” карда буд. “Зулол” ҳам дар оғози роҳ қарор дорад ва имрӯз дар ҳоли табдил шудан ба як сабк аст. “Зулол” чизи нав аст ва нав ҳаловате дигар дорад. Ман бар ин боварам, ки “зулол” рушд мекунад ва дар олами шеър ҷойгоҳи худро касб мекунад.

– Аслан, аз шеъри сафед бо чӣ фарқ мекунад?

– Аслитарин фарқи шеъри «зулол» аз сафед он аст, ки ҳеч шабоҳате ба шеъри сафед надорад. Имрӯз як-ду нафар дар Эрон «зулол»-ро як навъи шеъри сафед мегӯянд, ки комилан иштибоҳ аст. «Зулол» қоида ва қонуни худро дорад, ки алоқамандон метавонанд аз сайтҳои интернетӣ, аз ҷумла, http://hagzolal.blogfa.com/ истифода кунанд ва маълумоти зарурӣ касб кунанд. «Зулол», муҳимтар аз ҳама, қолаб дорад ва шакли он шабеҳи қатраи об аст, ба қалб низ монандие дорад. Ин вижагиҳо дар шеъри сафед нест. «Зулол» шоирро маҷбур ба кӯтоҳбаёнӣ мекунад ва ба қавле, дасту пойи шоирро ҳам боз ва ҳам баста нигаҳ медорад, то маҳорати худро ба кор барад ва мақсадро дар ин қолаб баён созад.

– Намунаҳо аз ин шеърро барои хонандагони Tojnews лутфан қироат кунед.

– Ба чашм.

Эъҷоз

Хандае тақдим кард

Лаб ба лаб бифшурду як таъзим кард

Ҳамчу нури моҳи шабрав соярӯшан офарид

Гесувонро мушк доду «ҷим» кард

Ишқро тақрим кард

Тараб

Чу шаб фаро расид
Қаробати ду лаб фаро расид
Ситораҳову Каҳкашон назорагар шуданд
Ки дар замини бекарон шаҳомате аҷаб фаро расид
Фироқу дурӣ аз замона пар кашиду рафт
Ва базми тобу таб фаро расид
Тараб фаро расид

Меъроҷ

Сапедаро салом

Маҳи зи раҳ расидаро салом

Умеди ҳай шудан, навиди растани башар

Тулӯъи рӯзи растахез ва субҳи навдамидаро салом

Зи нури ояҳо ба коиноти синаҳо

Азизи ҷону дидаро салом

Падидаро салом

Зулолро дуруд

Зулолро дуруд

Ба аҳли дил, камолро дуруд

Чаҳони шоирй сафои дигаре гирифт

Ба рӯҳи шеъри порсй, нумӯъи болро дуруд

Кунун уруҷи тоза мекунад ба Каҳкашон фасоҳати каломи мо

Қасида, маснавй, ғазал…бигӯ, ки аҳли ҳолро дуруд

Ва нойи Мавлавй навои дигаре гирифт

Ки Шамси безаволро дуруд

Зулолро дуруд

Сигор мекашам

Сигор мекашам

Бубин чӣ бовиқор мекашам

Ва бо танобу ҳалқа-ҳалқа дуди талхи он

Ғаму қудурати даруни синаро ба дор мекашам

Чу ғам маро ба чоҳи худ кашид ва ғамгусори ман канори ман набуд

Худам тамоми ин алам ба дӯш чун қатор мекашам

Азизи Мисри ман ба дасти гургҳо асир

Ки оҳи ғамгусор мекашам

Ғубор мекашам

Китобфурӯш

Китобфурӯши пир

Ба қайди рафтаҳо асир

Нигоҳи ӯ зи пушти панҷара ба кӯчаҳо

Ба ҷустуҷӯи издиҳоми гумшуда чу об дар кавир

Китобҳо ба зери пардаи ғубори бетаваҷҷӯҳӣ чу дар қафас

Зи чашми ин замона нопадиду зору мазлуму ҳақир

Дареғи рӯзҳои рафта дар бухори ашк

Ба шишаҳои панҷара ҳарир

Биё, сабақ бигир

Сӯҳбати Фирӯзи МУҲАММАД

http://tojnews.org/taj/index.php?option=com_content&task=view&id=21566&Itemid=30 

Соли нав-иди даромад.

Дар Точикистон пас аз чанд рузи ба шумор аниктараш 2 рузи дигар бо хамхамаю дабдаба мардуми кишвар иди “Соли нави милоди”-ро бо як “масьулият”-и баланд истикбол хоханд кард. Ин ид барои кисми зиёде аз мардуми кишвар хамчун як иди махбубу бошукухтар нисбат ба соири идхо махсуб меёбад. Барои мардуми Хучанд низ иди “Соли нав” аз ахамият берун нест. Пас аз чанд рузи дигар (маьмулан анкариб аз як хафта кабл) кулли кучахо, хиёбонхо, назди бозорхо, назди хонахо ва маьмулан хама чойхоро садои буландтару гушкаркуни маводи “хлопушка”-хо фаро мегирад.Холо, ин шабу руз садои гушхароши хлопушкахо шунида намешавад,(шоядам, шунида мешавад, аммо на нудрат) аммо хеч тардиде вучуд надорад,ки дар чанд шаби наздик ба ин ид садои он нашунида шавад.
Фарорасии ин чашнро метавон алакай аз хиёбонхои бо арчаи соли нави орошуда, аз бозорхои шахри Хучанд эхсос кард.Холо дар маркази шахри Хучанд, дар назди Майдони ситорахо алакай арчаи бузурги соли нави комат афрохтааст ва издихоми бузурге аз одамонро ба худ чалб кардааст ки ин хам омиле хубест барои аксбардорону наворбардорон ки бо ин бахонаи Соли нав даромади хубе ба даст меоваранд.
Алакай шуруь карда савдогарони бозорҳо “аз паи кор”хастанд, ки аллакай аз имрўз рафҳои маѓозаву бозорҳоро бо тўҳфаю ҳазору як майда чуйда оро дода, аз пайи ҷамъ кардани даромади хангуфтанд.Ва албатта накши телевизиюнхои давлати дар таргиби ин маьрака бо намоиш додани барномахои солинавияш хеле калон аст. Нишон додани танхо як халтаи Бобои Барфи кофист то кудакону наврасонро ба суи бозорхо чалб кунад.
Хамон тур ки ишора шуд ин лахзахо бозори точирони махсулоти мутаалик ба Соли нав хеле гарм аст,ки хатто сардии зимистонро наметавон эхсос кард. Савдогарон мухити ҷашнӣ сохтанро ба хуби балад хастанд. Малохат як хонуми 38 солаи бозори Панчшанбе ки перомунашро садхо анвоьи мухталифи кодухо ва хадяхо пур кардааст,мегуяд ин соату лахзахоро бо бекарори интизор будааст чун махз дар чунин идхое чун Соли нав бозори фуруши хадяхои омодакардаи у гарм мешавад ва у даромади хуб ба даст меоварад. Абдурасул аз дигар хамсухбати 27 солаи хамин бозор муьтакид аст, ки тамоми арчахои у ба фуруш мераванд ва у даромади хубе ба даст хохад овард.Тамоми савдогарони бозори панйшанбе мисли ин ду хамсухбатонам акида доранд.
Хуб,суоли матрах инчост,ки оё соли нави мо точикон хамин 31 декабр аст?
Соли нави мардуми ориёинажод, мардуми форсзабон, аз ҷумла тоҷикон рўзи аввали солшумории шамсӣ, аввали ҳамал яъне ба 21-уми марти солшумории милодӣ рост меояд. Яъне ҷашни истиқбол аз Соли Нав барои мардуми мо ҳамон Наврўз аст. Маҳз дар ҳамин мавсим табиат аз нав эҳё мешавад, маҳз дар ҳамин фасл дарахтони урёну замини хуфта зиндаву шукуфон мешавад.
Хуб, холо бубинем сохибназарон ва коршиносон рочеь ба ин ид ва чашнгирии он чи андеша доранд. Аксар сохибандешон бар ин боваранд,ки иди Соли нав “тухфа”-и замони Шуравист ва он бо омадани низоми шурави ба сари мардуми точик тахвил шудааст.Ва бо дар назардошти ин низом мардуми точик андаке аз асли худ дур шуд ва соли нави милодиро ба унвони солшумории худашон пазируфтанд.

Oсим Носиров рузноманигор бар ин бовар аст,ки тачлил аз иди Соли милоди “мерос”-мондаи замони хукумати шурохост.
-Соли нави мелоди чун аньана аз даврони хокимияти Шурови ба мо “мерос” монд. Имруз хамзабонхои мо мардуми афгону Эрон соли нави милли яъне Наврузро мисле ки соли навро пешвоз мегирем, дар соати 12-и шаб истикбол мегиранду ин идро ботантана чашн мегиранд. Аслан мувофики назари ситорашиносон соли нав ин Наврузи мост. Имруз дар Точикистон гарчанде ки Навруз чашн гирифта мешавад, аммо ба макоми соли нави мелоди нест. Ба хар хол мо ин масъаларо пайгири кунем то насли баъди чашни милии хешро донад

Абубакр Акбаров як сони шахри Хучанд дар сухбат бо мо гуфт,ки дар шаби соли нав хонаи худашро бо арчаи солинавӣ оро дода, дастурхони соли нави густурда ва хамрох бо хонаводааш шодиву хурсандӣ мекунад. Барои Насибахон як мусохиби дигари мо тачлил аз иди Соли нав хеч ахамияте надорад ва у ин идро аслан чашн намегирад, зеро ба гуфти у ки пайрави дини ислом аст, тачлил аз чунин иде марбути мардуми мусалмон нест ва ин хоси насронихо мебошад.
Бо ин вучуд ахли ислом таҷлил аз соли нави масеҳиро ба унвони як ҷашни мазҳабӣ, барои мусулмонон раво намедонанд ва танхо тачлил аз ду иди мазхаби иди Курбон ва Рамазонро ичозат медиханд.
Аксар сохибназарон бар ин боваранд,ки бо гузашти чандин сол аз мустакилияти Точикистон хануз хам бешари мардум ба маьнои вокеи наврузро хамчун соли нави худ намедонанд.Ба гуфти коршиносон ин айбро наметавон бар души мардуми одди гузошт ва икдоми хукумату давлат дар ин замина метавонад накш дошта бошад.
Тамоми барномахои расмии мо дар асоси соли масехи тархреи ва барномарези мешаванд ва шояд солхо лозим аст то Навруз ба унвони соли нав чои соли таклидии масехиро бигирад.